Oudejaar

Op dit laatste tijdstipje van 2008, tracht ik het kunstmatige gevoel van een eindpunt te overstijgen door vooruit te kijken. Raar toch hoe een mens door getallen zich kan laten begrenzen. 31 december is natuurlijk een dag als een andere en 1 januari is dat ook. Toch moeten we na 365 dagen (of soms eentje meer) een inventaris opmaken en beloven het de volgende keer beter te doen. Het getal 2009 zegt me nog niets, op zich is het ook nietszeggend. 2010 voelt dan weer beter (omdat 20 het dubbele is van 10 of omdat een spanne van 10 jaar een mooier afgespannen geheel is?). Iedereen verwacht wat opbloei (financieel en beursgebonden) en toch voorziet men een verdere ecenomische daling. Wordt het weer iets vol ups en downs? Waarschijnlijk wel...

't Eigen Hert

'Ik heb de liefde lief gehad' is een biografie over het leven van Alice Nahon, door Manu van der Aa. Het enige dat ik van haar ken is natuurlijk dat gedicht over het kijken in het eigen hart. In het voorwoord wordt al aangegeven dat sedert haar dood in 1933, er een misvatting bestaat rond haar levensstijl. Hoe een mensenleven gemanipuleerd kan worden. Het boek begint bij haar geboorte in 1896. Dat is meer dan 100 jaar geleden en ongewild betrek ik dit dan op mijn eigen familie. Mijn grootmoeder langs moeders kant werd geboren in 1898. Ze wroette gans haar leven in de aarde. Ze wist niet beter en ze wilde niet beter. We noemden haar 'memei' en onze grootmoeder langs mijn vaders kant, 'dander memei'. Nu, zij was dan ook een geheel andere persoonlijkheid... Het dagelijks leven zag er toen warempel gans anders uit. Via het verhaal van Nahon en de prachtige foto's uit die tijd, is het plezant om de tijdsgeest op te snuiven. Toch zal er waarschijnlijk een groot hiaat bestaan hebben tussen het kunstenaarsleven in de Antwerpse metropool en het boerenleven in de Westhoek.

Zand

De kerstvakantie is een ketting van volle dagen, ze glijden als zand tussen je vingers je hand uit. Tch kan ik hier en daar wat tijd sprokkelen om te lezen, zo kon ik 'De thuiskomst' van Enquist beëindigen. Een sterk verhaal over sterke mensen in een sterke tijd. Maar ook Enquist bouwde in dit boek een sterke roman omheen deze feiten. Het leven van de vrouw van ontdekkingsreiziger, James Cook, was ook een verglijding van zandkorrels...

BiB

Al heel het jaar 'BiB': Boel in België...

Trofee

In januari 2009 wordt me de Cultuurtrofee van de Stad Ieper toegekend. Het betreft een jaarlijkse uitreiking voor een verdienstelijke persoon of vereniging die voor het cultureel leven van de stad uit wist te blinken. Het parochiaal zangkoor had me voorgedragen en de Stedelijke Culturele Raad wist me vinden tussen de vijf ingediende kandidaturen. Natuurlijk stemt het je ergens trots en streelt het je ego. Het is geen eindpunt, eerder een duwtje in de rug die me verder laat gaan op de ingeslagen weg.

Kistboeken

Ik zit midden in wat lectuur van Anna Enquist: na 'Contrapunt' en 'De ijsdragers' ben ik nu begonnen aan 'De thuiskomst'. Na het boek over de Goldbergvariaties van Bach, het verwerken van de vlucht van een dochter schrijft Enquist weeral over de dood in het leven van de vrouw van zeevaarder James Cook. Vooral de relatie tussen ouder en kind staat centraal en overal klinkt het strijkkwartet van Schubert 'Der Tod und das Mädchen' op de achtergrond. Het zijn boeken als doodskisten, je laat er iets in achter. Na het wat moeilijk te lezen contrapunt, was 'De ijsdragers' een verademing. Hier komt de schrijfster op kruissnelheid en laat ze een verhaal ademen. Ik hoop dat dit ook kan in dit laatste boek over het wedervaren van een vrouw met een wat moeilijke, stugge echtgenoot en het verlies van al haar zes kinderen.

Even wat reclame

Een linkje naar de fotoblog van zoon Jan.

Zacht polyfoon

'Contrapunt' van Anna Enquist werd me aangeraden door een vriend. Alles rond dit boek ruikt naar muziek. Elk hoofdstuk ligt in een gouden variatiebed. Bach schreef dertig veranderingen op een aria. Hij toondichtte het werk voor de Heer Goldberg die elke nacht, als zijn broodheer niet kon slapen, wat klavecimbel diende te bespelen. Enquist ziet in elk deel een afspiegeling van een moederleven met haar dochter. Ze fugeert haar literair thema rond dit gegeven en startte zo vanuit een muzikale vorm. Het karakter van elke variatie komt teurg in het levensverhaal van de hoofdfiguur die zelf dit prachtige opus wil onder de knie krijgen. De schrijfster combineert zo het Bachverhaal met filosofie en kleurt zo de meest abstracte kunsttaal in met literatuur. Op het eerste zicht een geniale vondst. Toch bekruipt me tijdens het lezen een soort kortademigheid. Het tijdsverloop van de vertelling stokt om de haverklap, de verhaallijn schiet vooruit en dan weer achteruit, hapert en ligt soms languit op de grond. Misschien is het allemaal wat te cerebraal en dan weer wat te levensecht. Het was een goed moment om weer eens de opname uit 1955 van Glenn Gould uit de kast te halen. Het ellenlange stuk straalt constant een grote weemoed uit. Elke noot, of die nu snel of traag dient gespeeld, smeekt en doet het oor luisteren. De wiskundigheid van de compositie baart hier een grote emotionaliteit. Dit kan niet van het werk van Enquist gezegd worden.

Cocoonen

Nu de winter toeslaat en zijn aanval lardeert met regenbuien en ongenadige windvlagen, probeer ik de knusheid in huis te verhogen met een boek en wat muziek. Na het lezen van enkele kortverhalen is een schrijver op mijn bureau blijven hangen: Colm Toibin. 'De Meester', zijn roman die in de prijzen viel, verhaalt over het wedervaren van de Amerikaanse schrijver, Henry James. Hij kan niet aarden in de Nieuwe Wereld van het fin du siècle en reist Europa af en strandt in Londen. Vanuit zijn zichtspunt vertelt hij over zijn gevoel voor de Amerikanen, de Engelsen, de Ieren, de homosexualiteit, familierelaties. Talrijke thema's worden aangekaart in dit boek dat de warmte van deze persoonlijkheid oproept naast de kilheid van de high society uit die tijd. Vooral de dood, de verlatenheid en het verlies van dingen en mensen zijn alom tegenwoordig. Het is alsof dit gevoel het wit van het blad is en de zwarte letters het kader vormt waar omheen het gespannen is. Naast deze lijvige vertelling ligt de orgelcd van Jan Vermeire in de cd-lade. Hij nam, samen met het Ottone koperkwintet, romantisch werk van o.a. Franck, Gigout, Guilmant en Saint-Saëns. Het orgel te Cuxhaven, Duitsland, is een prachtig instrument dat mooie klankkleuren in zich draagt. Apart zijn de bewerkingen voor deze bezetting van de hand van Steven Verhaert. Interessant is de vergelijking die je automatisch maakt bij het horen van een arrangement van een gekend werk. Blazers spelen melodieën en organiseren hun samenspel op een andere manier dan dat het solo uit de orgelpijpen kan komen.

In 't kort

Na een hele reeks romans gelezen te hebben van nog in leven zijnde Nederlandstalige schrijvers, heb ik me gestort op de kortverhalen, novelles en niet te lange romans. Het interesseert me hoe een verhaal in kortheid van woorden verteld kan worden, hoe een plot zonder veel omwegen maar toch goed verpakt, snedig verwoord kan worden. 'Een dierenleven' van Coetzee deed me nadenken rond onze behandeling van alle levende wezens; 'Een lange winter' van Toibin stak bol van eenzaamheid en gevoelens rond verlies (het boek eindigt abrupt zodat je als lezer zelf het soort verlies voelt) terwijl ik nu een kleine fabel ter hand heb van Joseph Smith 'De wolf'. Hier is een wolf op jacht maar verliest zonder het te weten langzaam maar zeker de strijd en eindigt zelf als prooi. Smith neemt als hoofdfiguur een dier en beschrijft het wolvenleven heel detaillistisch zodat je als lezer bijna het beest wordt. Deze boeken reiken niet verder dan 100 bladzijden en toch herbergen ze een schat aan emoties. Ze zijn meestal geniale structuren die een verhaal voorzichtig ontplooien zodat je het boek in één zucht wil en kan uitlezen. Je zit op het puntje van je stoel terwijl de pagina's snel maar geruisloos op je schoot voorbij schieten...

Licht voordeel

Na deze crisis in de financiële wereld, besef ik meer en meer dat het creëren van kunst (of het nu muziek, woord, beeld of een cross-over is) überhaupt een aandeel is met grote groeikansen. Het brengt niets op, het is zogezegd nutteloos maar dat weegt hoegenaamd niet op tegen de emotionele, sociale en relationele waarde van dit fenomeen. Musiceren is voor mij geven, een gift aan jezelf en het publiek. Componeren is een boetseren van de tijd dat je sowieso los maakt van de werkelijkheid zodat je ze overstijgt. Geen enkel beursaandeel heeft deze kracht in zich, het blijkt namelijk allemaal gebakken lucht, bezits- en machtsdrang. Egoïsme tout court...

Na een big bang
Van stilte
Zie ik alleen
Nog maar
De lichtjes van
De nacht, een
Zon die me in
Het aangezicht
lacht.

Lichtjes overdreven

We weten dat we 's nachts geheel hulpeloos zijn als we het licht niet aansteken. Het donker maakt ons nog steeds bang. Gelukkig stak Meneer Edison daar een stokje voor. Toch kan het op sommige plaatsen wat overdreven duidelijk zijn dat er een te veel aan lampjes branden. Zie de wereld op zijn kant, weg van de zon.

Als het zwart
niet breekt,
nadert het
een zeker evenwicht.

Nieuwe Schijf

Vanavond wordt er na het vierde concert van de Orgelkring 'Organum Yprense' vzw een cd-voorstelling gehouden in de receptie die doorgaat in de Raadszaal van het Ieperse OCMW. Ikzelf improviseerde de hele schijf vol met impressies rond de sterrenbeelden uit de dierenriem. Deze zodiak is te vinden op het glasraam boven de ingang van de kathedraal waar het grote Anneessensorgel er in het noordportaal prijkt. De machtige orgelklanken vullen er de kerk als wierook, zalven er de muren tot zielsverheffing van de toehoorders. Terecht ben ik fier op dit kleinood. Met dank aan mijn zoon Jan voor het nemen van de foto's. Hiernaast alvast een voorsmaakje van het glasraam. Kom gerust eens af naar Ieper want de kathedraal herbergt nog meer moois aan lichtende vensters.

Verkoopster

Zondag gaat om 11u de laatste orgelbespeling door in de Ieperse O.-L.-V.-Middelareskerk. Schilderijen van Anne Marchand worden tentoongesteld en Karen Coulembier speelt op haar althobo. De klankkleur van dit instrument doet me steeds aan mystiek denken. Het is voorwaar het meest poëtische geluid uit de orkestbak. De schilderijen van Marchand passen wonderwel bij deze nasale sound van de cor anglais. Het is alsof de schilderes een geheime boodschap mee geeft in haar Chinese karakters die op deze kleine triptieken te vinden zijn. Hieronder vind je enkele gedichtjes die trachten deze beelden in woorden te vatten.

1/ Het papier
verbeeldt zich
een woud
aan gras,
zwart.

Het penseel denkt
‘getrokken thee’
en geurt naar
China of Japan.

2/ Een zwart gat
ontwikkelt zich
streep na streep
tot cirkel
bol omwikkeld.

3/ Wit,
geëxplodeerde kleur,
wit.

Zwart,
geïmplodeerd rijm,
zwart.

De beiaardier

Enkele maanden terug kocht ik in De Sleghte te Brugge het boek van Georges Rodenbach, 'De beiaardier' uit 1898. Het is uit het Frans vertaald in een smaakvol maar modern Nederlands. Ik verwachtte een oubollige stijl met veel bombastische vertellingen. Niets was minder waar, het leest vlot, is structureel heel goed opgebouwd en is vooral niet te breedvoerig. De schrijver toont een voorkeur voor details en bouwt zijn verhaal op rond associaties en allegorieën. De kersverse beiaardier van 'la ville morte' en tevens architect (en hier moet ik spontaan denken aan Frank Deleu, die deze maand werd aangesteld tot nieuwe carillonneur van het Venetië van het Noorden ter vervanging van Aimé Lombaert, die op een welverdiend pensioen vertrekt), wordt verliefd op de toren en op de dochter van een vriend. Innerlijk komt hij hierdoor zichzelf tegen. Heerlijk is het feit dat dit boek je terug trekt naar een tijd meer dan 100 jaar geleden. De manier van leven was anders en toch ervaar je dat mensen nog niet veranderd zijn. Ze leven met dezelfde problemen en worstelen met dezelfde emoties.

Change

Het einde van de vakantie had een kleine stroomversnelling voor me in petto. Na een succesvolle en deugddoende concertreis naar Nederland (Sas van Gent, Venlo), Glasgow en Perpignan, kon ik alras starten als directeur van de Afdeling Muziek aan de Poperingse Kunstacademie. Ik heb me met volle moed in deze nieuwe taak gestort en voorspel dat ik even mijn creatieve kunstbezigheden op een lager pitje zal dienen te zetten. Maar een nieuwe uitdaging is altijd welkom! Het boeiende aan de taak is om in deze tripelfuga die de school is, één thema van samenhorigheid te promoten. Dat kunstbeleving kan via het combineren van drie takken: beeld, woord en muziek. Dit ligt in de lijn van al hetgene waar ik reeds in het verleden mee bezig was. Het houdt ook in dat ik de traditie met een creatieve toekomstvisie tracht te verenigen.

Palet

Op zondag 7 september komt schilder Robie Van Outryve schilderijen tentoon stellen in de orgelbespeling om 11.00 in de O.-L.-V.-Middelareskerk te Ieper. Naar aanleiding van dit concertje schreef ik onderstaande gedichten. Op deze teksten en doeken wordt op orgel en harmonium geïmproviseerd.

Schilder

Magisch oog

Manipuleert

Verf tot

Mijmering, gemalen

Verhaal.

Kleur doet

Het oog een

Golflengte horen,

Zwart is een

Pijn, wit een

Schijn van

Kans.

Schilderij

De muur

Draagt een

Canvas tot

Vierkant, gewogen

Wit.

Het penseel behaagt

De hand tot

Gelaande lijnen,

Gewaagd gebaar.

Het doek

Breekt het oog

Uit beelden,

Voltrokken feit.

Feminien

Ik heb het boekje van Mulisch 'Twee vrouwen' in tgv-snelheid uitgelezen. Ik zat eerst even op zijn 'Stenen bruidsbed' maar dit leek voor mij onbegonnen werk. Na een zeventigtal bladzijden moest ik er de brui aan geven. Het onderwerp (het bombardement uit WO II op Dresden) leek me wel wat maar de schrijver bleef te lang dralen. In de lesbische roman daarentegen lokte hij me wel uit mijn hok. Het boek zit vol spitsvondigheden op gebied van taalgebruik en compositie. De lezer staat soms danig op het verkeerde been en het blijft tot op het eind een triller . Spijtig dat het dan zo snel uitgelezen is...

frisjes

Misschien geraken we nu eventjes af van de Google-boot, ex-medewerkers zeggen iets sneller te beter te kunnen 'zoeken' met iets cools: surf cuil...

In de rand

Periferieën en marges zijn intrigerend. Die tonen meestal wat in de kern van de zaak gebeurt, of zijn ze tegengesteld of ze zijn typisch aan het gebeuren waar ze zich rond bevinden. Doping is zoiets, daar wordt de bijzaak hoofdzaak. Ook de Kuipergordel bijvoorbeeld staat momenteel weer in de spots: Makemake (uit te spreken als maykee-maykee) is het laatste grote object dat men er vond, naast Ceres en Sedna (ons zonnestelsel wordt met de jaren zwaarder). Onlangs was ik te Laken (aan de rand van stad Brussel) om er het grote Schyvenorgel te bespelen. Dit orgel, dat aan de noorderkant van deze wereldstad op een hoog doksaal rust, is een meesterwerk uit de 19° eeuw. Het speelt wat stroef en het ziet er niet uit, toch heeft de klank een enorme waardigheid, diversiteit en kun je de romantische geest van jaren terug tot leven roepen (ik doe dit aan de hand van werk van Boëllmann, Raff en Liszt). Vooral de tongwerken zijn opwekkers van emoties die je maar één of tweemaal per jaar in jezelf kunt opwekken. Kunst is zoiets dat leeft aan de rand en als het hoofdzaak wordt, wordt het pas leuk. Het is niet vernietigend, het is verdiepend. Op de treinreis erheen (Brussel dan) nam ik een kleiner boekje mee dan Sartre en Mulisch ('travel light' is een mooi beginsel). Het betrof 'Mijn tweede huid' van Erwin Mortier (op aanraden van een muzikale vriend ter hand genomen). Als dat niet op de rand is, een tweede huid... je voelt wel aan dat ik als kunstenaar me het liefst aan de kant zet.

Kabbelend

Dat boek van Mulisch is taai. Ik lees elke dag zo'n 20-tal bladzijden en vorder dus traag. Een slak zou zich er vlugger doorheen worstelen. Het weegt ook zwaar wat het betrekkelijk onhandig maakt op de hometrainer of op de leesbank aan de voor- of achterdeur. Het ganse verhaal wordt ongewild doorspekt met de filosofie van Sartre die ik ook aan het lezen ben. Ondertussen vallen allerhande muzikale flarden door de mazen van mijn vakantienet. Componeren zit er met mondjesmaat in, orgel- en beiaardactiviteiten daarentegen zijn veeltallig aanwezig. Van dichten komt de laatste tijd niets meer in huis. Misschien zit ik wel te verlangen naar een klein reisje, het moet niet ver te zijn of lang te duren, even de kop in een andere streek en terug is al genoeg. Even weg van getroubleerd België, van de hype rond de aifoon en straks de djeefoon ook al. Wat een mens al niet nodig heeft...

Aanpassen

De eerste week vakantie zit er weeral op en ik had wat aanpassingstijd nodig, zoals gewoonlijk. Toch heb ik niet te veel zitten luieren. Vooral het beluisteren van de opname, gedaan in mei, van mijn 3° CD, was een hoogtepunt. Er hoeft niets gesneden te worden, alles klinkt perfect. Enkel moet ik nog het booklet maken, dat schuif ik ietwat voor me uit, het zal voor volgende week zijn. Ook maakte ik een recensie van een CD met kamermuziek van Joseph Ryelandt, dit voor het tijdschrift Ambrozijn. Ondertussen werd er veel gewandeld en gefietst. Het valt me telkens op dat onze Westhoek veel kleine maar prachtige plaatsjes bezit. Je moet echt niet ver reizen om mooie dingen te zien. Alle schakeringen van het kleur groen zijn hier aanwezig. En gelezen werd er ook, na Spinoza kwam Sartre (ik beweeg me nu tussen mijn bestaan en het niets...) en 'De ontdekking van de hemel' bleef, ik ben warempel nog niet halverwege.En ik kocht 'De beiaardier' van Georges Rodenbach, dat boek mocht ik toch niet laten liggen.

Change

Een kennis van een kennis wierp enkele maanden geleden op dat er dit jaar een grote verandering op til was. Hij had naar eigen zeggen parapsychologische bewijzen. Nu, ik geloof niet sterk in de parapsychologie en ik dacht dat deze pseudowetenschap niet echt bewijzen van doen heeft. Toch moet ik zeggen dat er dit jaar toch beweging in de zaak zit. Op alle gebied (economisch, financieel, maatschappelijk, cultureel) zijn er drastische verschuivingen. Ik doe niet aan doemdenken en kan wel tegen een veranderend stootje. Toch is het goed waakzaam te zijn en vooruit te kijken. 't Is nooit een ramp om op je hoede te zijn.

Gedaan?

Het schooljaar loopt op zijn laatste pootjes. Wegen de laatste loodjes het zwaarst? Ik heb het gevoel alsof ik direct al terug wil herbeginnen, niet herbeginnen, gewoon doordoen. De vakantie is wel een welkome gast, die schotelen we een goede maaltijd voor en resrveren een knus logeerkamertje. Toch voel ik me niet bekaf. De tweede en derde trimster vlogen zo voorbij en alles verliep vlotjes zodat ik me nu vooral fris en nog steeds enthousiast voel. In september komen een paar nieuwe gezichten mijn leerlingenbestand aanvullen en heb ik een ietwat nieuw lessenrooster. Een nieuw vak voel ik steeds aan als een uitdaging: ik maak nu dus al weer plannen.

Nogmaals

Ik ben even blijven hangen bij Harry. Na zijn relaas van het Eichmannproces in 1961 en zijn Siegfriedhypothese, heb ik me nu gekeerd tot 'De Aanslag'. Terugkerende thema's zijn de 2° Wereldoorlog, het joodse onderwerp en de tijd in al zijn aspecten. Uit deze boeken en verhalen wasemt een mystieke sfeer. Mulisch schrijft haast filosofisch waardoor ik toch alweer een ander boekje van een denker tussen deze verhalen heb gezet: het werk van Spinoza. Voorwaar, voorwaar, in de eerste hoofdstukken van 'De Aanslag' kwam zijn 'Ethica' reeds ter sprake: een synchronistisch voorvalletje.

Kaempfert

Ik verbaasde mezelf door het fiet dat ik de naam van Remco Campert verkeerd uitsprak. Jaren terug kocht ik een Lp met muziek van Bert Kaempfert en dat is klaarblijkelijk blijven hangen. Nu ik een paar boekjes (Een geschenk uit de hemel & Beschreven blad) van Remco heb gelezen, moet ik mijn tong even draaien om de juiste uitspraak te ventileren. Deze beide novelles tonen de spitsvondigheid van de schrijver en zijn jeugd als inspiratiebron.

NoTV

Misschien moet ik nog een stapje verder gaan, ook die glazen buis moet aan banden. Ik kijk nu al heel uitgemeten naar de programma's die nog iets voorstellen. Ook Canvas krijgt nu de Tv1- en VTMziekte. Opnemen is een dagelijkse bezigheid. Je kijkt wanneer je wil en de reclameblokken zijn zo verwijderd. Toch gaat de kwaliteit, die al jaren niet veel soeps is, nog achteruit. Daar worden tonnen euro's aan besteed. Een kentering blijkt nog lang niet in de maak...

Noball

Nu het EK voetbal begonnen is, heb ik nog geen enkele match bekeken. Ik hoop dat ik er niet aan begin. Ik zie wel graag eens wat voetvogelwerk, maar telkens ik iets anders kan doen, win ik zeker 90' uit per wedstrijd. Ook andere sportevenementen zal ik proberen te ontwijken. De Tour en de Olympische Spelen zullen me zo aan veel tijdswinst helpen. Dan kan ik een boekje lezen, wat wandelen, fietsen, componeren, wat luieren zonder de drang om die sportsoap te volgen. Ik hoor het wel als er iets wereldschokkends gebeurd.

Balancerend

Vrijdag laatst creëerden organist Marcel Verheggen en eufonist Frederik Leroy mijn 3° deel (La Balance de la Terre) uit de 'Six Natures' in de Ieperse kathedraal. Het eufonium had geen enkel probleem om de overvloedige akoestiek te vullen met een overdaad aan klanken. Deze koperen baritonhoorn is één der mooiste koperblazers al kon Sibelius het niet verdragen in de sound van het symfonisch orkest. Hij had genoeg aan 3 trombones en basbazuin. Proficiat aan beide solisten!

Fabelachtig

Wat heerlijk om lezen, enkele fabels van Harry Mulisch. Even de sluier van de werkelijkheid oplichten en genieten van iets geheel onwerkelijks. Het is een verademing om uit de realiteit te vluchten, het werkt op de lachspieren maar ook op het verstand. Je zoekt uit waar je in de maling wordt genomen en je start een zoektocht naar de moraal van het verhaal. De fabel is een vorm om via literatuur iets weer te geven dat moeilijk onder woorden te brengen is. Het doet aan als een sprookje maar dat is het niet, daarom is de zo gezegde ware werkelijkheid er te veel in aanwezig. Mulisch gebruikt in zijn 'Vijf Fabels' een guitige, geoliede schrijfstijl. De verhalen lezen vlot en getuigen van een groot schrijversschap.

Snapshots

Het tweede notenboombedrijf is 'Voorbije Passages'. Het wiel van de tijd draait snel. Dit boekje bundelt gedachten uit de jaren '70 en '80. Het zijn kleine bedenkingen die aan snapshots doen denken. Cees heeft het talent om achter de dingen te kijken en dat op een inspirerende manier neer te schrijven. Je krijgt het gevoel dat je direct ook iets wil opsnuiven, van hetzelfde of iets anders, om ook het belangrijke van iets te vinden en dat in een paar rake zinnen te verwoorden, om te reizen. Prettig is de afstand, de tijd tussen nu en toen, het geeft je de tijd om te relativeren, te laten bezinken en het in een grotere context te zien. Foto's zijn daar een uniek medium voor.

Vleugels

Het boekje van Cees Nooteboom ligt me dus wel. De titel alleen al is een unicum: in plaats van enkele woorden is het een heuse zin. 'Niemand van de anderen... vertelde ik jou het volgende verhaal'. De hoofdfiguur filosofeert zich te pletter, neemt zichzelf niet serieus (waarom zou hij), springt van de hak op de tak en sleurt je van het heden tot over het Anno Nul en terug. Deze hersengymnastiek vind ik uiterst leuk en doet me al verlangen naar meer van deze éminence grise.

Taai

Soms loopt een boek voor geen meter. Ik lees dan door want een verhaal kan na 50 bladzijden op snelheid komen en je toch mee sleuren. Dit wil niet zeggen dat Jan Siebelink een slecht schrijver is, maar zijn 'Engelen van het duister' kon mij niet op de juiste golflengte brengen. Toch waren de eerste pagina's wel goed maar na enkele hoofdstukken verwaterde het ganse spel. Het leek of de hoofdfiguren doelloos door het boek wandelden, op zoek naar een volgende gebeurtenis zonder veel verbanden met wat al gebeurd was. Noodgedwongen heb ik het teruggebracht naar de bib en het ingewisseld tegen iets van Cees Nooteboom, de volgende op mijn lijst.

Zwijnken

Een varken zwijnt en
plooit zijn staart zoals
hij hem draagt en zal
in de eeuwen der eeuwen
amen.

Een varken stempelt zijn
neus in een roze tweeloopsdruk
en vlak maakt hij
die geaarde cirkel
rond.

Het varken knort
zijn meesterlijk lied
en vergeet het zachte stroofke
naast een ronkend refrein.

Zijn zitvlak is zijn ronde
paspoort, zijn galg,
zijn guillotine tot
een hemels maal.

Projectiel

9/ Sagittarius

O boog en staat
gij dan altijd gespannen
en haat gij gebogen lijnen
uitgezonderd die getorste
wilgentwijg die uw linkerarm
verlengt?

Streelt gij enkel snaar
of schiet gij pijlen
in onwetende rozenharten,
Cupido gestadig achterna?

En o schutter en hebt
gij een onfeilbaar oog
dat richt en niet en
zwichten kan voor juistheid
en mikken tot raken diep
in het vlees?

En is uw arm zo ongenaakbaar
sterk te noemen dat trillen
niet tot uw lied behoort, enkel
de muziek van het zoeven
uw oor beroerd?

En zijt gij onlosmakelijk
één, dat hout en huid
versmelten tot
onmiskenbaar uw naam?

10/ Capricornus

O arme kei
van wie je de bok zijt,
des aanstoots tot wie
het believen en de hoek
van wie het weten kan, breek
je horens op jezelf
en lijm de stukken, hard
en ongedwee stampen
je hoeven en vermorzelen
tot gruis. Briesend loop
je jezelf voorbij en kluister
je je pad aan kiezels, eet
de straat tot stenen.

11/ Aquarius

Eau, water, Wasser
en zeker man, ik ben nederig
en bewegelijk in alle
betekenissen van taal,
nat geboren en gedoemd
tot sterven tot zon.

Ik verfris hete beken
en laaf de dorstigen
van hart, een druppel
draag ik tot vloed, eb
is mijn vertrek.

Ik ben een stromende bron
en muze van de woestijn,
ik slaap een oase vol.

12/ Pisces

Ze splijten water tot
zichzelf en kleden schubben
tot maliënkolders gelaagde
huid. Vinnen vieren vrolijk
beweging en kieuwen
drinken water tot ademloze
bekers. O zo stil keren ze
horizon tot waterpas vergeten
grond.

Klop-klop

'De Klopgeest' van Gerrit Komrij (ik denk steeds aan 'kromme rij', 'kom rijp', 'kom rein', 'kom prei' en dergelijke nonsens bij het vernoemen van zijn naam) handelt over twee figuren rond de eeuwwisseling (de jaren 1900) in Amsterdam. Protagonisten zijn de hoofdfiguur Hector, een medium die in contact staat met de 'andere kant' en George, een militant socialist. Komrij legt hier zonder het te vermelden een band met onze eeuwovergang rond 2000. Hector en George handelen beide in immateriële zaken. De één verbindt het heden met het verleden, de andere met de toekomst. Zijn ze niet beiden vrienden met een zekere graad van oplichterij? Onze tijd daarentegen ontbeert deze immaterialiteit en baadt in de werkelijkheid en aanbidt de materie. Velen zijn daarom ook op zoek naar het spirituele, dat zich op heden anders voordoet dan 100 jaar terug. Dit resulteert ook in een zoektocht naar echtheid. Maar worden we niet telkenmale opgelicht? Is de illusie niet altijd een onontkoombare metgezel die nu eens van ver om de hoek kijkt of dan eens recht voor ons opdoemt? Komrij laat het klassenverschil mooi aan bod komen en schetst de plaats van de beter gegoeden tegenover de stumpers uit de sloppenwijken van de stad waar de damp uit de straatstenen slaat. De welvaart maakt nu wellicht dat we beter af zijn, of wordt de armoede dusdanig verstopt dat ze niet direct meer zichtbaar is?

Probleemke

Reisverhalen zijn in, ook reisgidsen en dergelijke. Maar een enkele trip Europa of België met als ongewild einddoel het asielcentrum, wil niemand meemaken. Schrijver Dimitri Verhulst liet zich enige tijd opsluiten in zo'n huis te Arendonk. Het resultaat werd 'Problemski Hotel', een korte roman over mensen en hun problemen op doortocht naar Engeland of enig ander beloofd land. Met galgenhumor weet deze schrijver de situaties te schetsen en ons oog genadeloos op de feiten te drukken. Ondertussen is mijn Zodiakreeks ook in een probleemsituatie verzeild geraakt. Na het achtste beeld geraak ik niet verder, de inspiratiebron lijkt uitgeteld. Wachten is de enige reddingsboei. Hopelijk is het een positief lichtje aan het eind van de tunnel.

Gitwit

Soms maak je een beeld van iets en ondervind je later dat het niet helemaal of helemaal niet klopt. Zo dacht ik dat de schrijfstijl van Eriek Verpale nogal droog was tot ik zijn boekje 'Gitta' ter hand nam. Het bleek te lezen als een trein. Het meisje waarover het gaat, lijkt me blond, al kan ze natuurlijk ook een brunette wezen. De hoofdfiguur, door de schrijver zelf ingevuld, dient zijn reservistentijd te kloppen en komt in tal van grappige en minder leuke situaties terecht. Rode draad is zijn sigaret en het Belgisch weder dat zich alras verder zet in Duitsland. Zijn liefde voor zijn minderjarig nichtje achtervolgt hem en is een fictie.

Mierennest

Op dit filmpje zie je de bewegingen van duizenden vliegtuigen boven Amerika op een gewoon etmaal in maart 2005. Het is gewoon hallucinant hoe mensen zich voort bewegen: waarheen, waarom?

Getallen?

Zojuist ben ik aan 'De vierde man' van Reve begonnen. Meestal verraadt een titel iets van de inhoud van het boek of staat er een inleiding op de achter- of binnenflap om het thema van het te lezen voer wat voor te lichten. De gele voorkant en de bladzijden grote foto van de schrijver vertellen me niets dien aangaande. Is de vierde man bij een kaartspel betrokken, is dit een vervolg op de 'Derde man', is deze vent het vijfde wiel aan de wagen? De enige oplossing om iets te weten te komen is het boekje ter hand te nemen en het te lezen. Ik zal er snel doorheen zijn, het telt amper 146 pagina's en het lettertype is nogal groot.

Projectie

8/ Scorpius

O woestijnrat met
aspergestaart, dorre
pain in the ass, vals
gedrocht met
achterbakse versnelling.
Schorre braker met
gespleten tong, nacht-
trippelaar met dodelijk gevolg.

Bijt me danig!
(wat ben je waard?)
Mijn venijn zit
in de staart.

Projecteren

3/ Gemini

O, ge zijt met twee, een
dubbelloopsmelkwegje aan wensen,
lome lijnen lopen uiteen
en wijken tot wijdse weiden, een
moeras aan meerkeuzevragen
waagt diep tot tweespalt-
denken in een tulpend diffuus
duaal dal. Zachte haarspeldbochten
en hijgende heuvels krullen
rondom blonde nevels verscheurende
wonden.

O wee, ge zijt met twee, er
is noch denken noch kiezen.

4/ Cancer

Je loopt achteruit en
verstrengelt je tussen tentakels
mirakels aan verre doolhoven. Je
berooft me het licht in de kloof
tussen vandaag en morgen.
O kom terug, doe het nog eens,
doe het niet.

Je verdwaalt in mijn warme
weelde en koude douches. Nat
is het haar dat je droogde,
droog de regen van mijn lot.
O kom terug, doe het nog eens,
doe het niet.

Je loopt achteruit in een
vangnet aan holle frases, je
vult borsten, ze zijn leeg en
wiegen een tintelend doek, tranen
biggelen liever de grond.
O kom terug, doe het nog eens,
doe het niet.

5/ Leo

O leeuw, sla en
vermorzel me met
één klauw, gauw touw
me vast en kluister me
harten tot stenen
toe.

Verpulver iets en wees
toch lief tot brekens toe.
Brul me naakt en kleed
me tot aders blauw,
rode huid tot tentenkleed,
bloedend bad.

Verniel me in de knop.

6/ Virgo

O virgo bella virginum virginatis
tuum, o bella virginatum
virga tua, bellum virginale
virginalum tuem tua,
o bellerorum virginorum
tuam bellam.

O virgo bellorum
venus venare tuus
te, venite.

7/ Libra

O, ik zit op
een wip - op en
neer - rubberaandelen-
koers.

Vrij bewegend, los
grenzeloos doorslaand
en toch knikkebollend vol
twijfel, afwegend schaaldier.

Houd me vast, wieg
me tot stilstand. Ik
houd mijn adem
warm en in.

Project

Momenteel inspireert de Zodiak me. Midden mei neem ik een gloednieuwe CD 'Stained Glass' op in de kathedraal te Ieper. Op het grote Anneessens-orgel improviseer ik er op de glasramen uit de kerk. Eén van die brandvensters, die boven de ingang, bevat de dierenriem. Ook ben ik begonnen met het schrijven van 'Twaalf Halogedichten omheen de Zodiak'. Dit project leidt misschien tot het schrijven van liederen op deze teksten voor sopraan en piano. Alvast heb ik er twee, de rest volgt wel.

1/ Aries

O ranzige ram, kom en kam
je horens van je ronkende, ronde
rammelkop, verlaat het groenend
hemelgras en geef op die hoogste
wind van zwart warrelend sterrenstof.

Richt je baken naar beneên
en bespring een laag gelegen
weelde onder ruitende rokken,
akker mij omver en waag
een streek, splijtende gokken
op mijn waterweke beek.

2/ Taurus

O
ademloos staan poten
in jou ik-figuur, schier
sierlijk loopt gestold
bloed door aderen blauw en
bronstig kijkt een gesloten
hart naar jouw beider hoorns.

Sprakeloos valt een verborgen waterval
aan woorden om een gelauwerde
kop. Fraai gefronst groeit een
gebogen lijn tot in een stoere
nek, richting rode lap.

Een siddering vol ingehouden kracht
braakt onhoorbare lava van geloei.

Een frontale aanval vertelt
mij jouw eigen naam:
stier.

Het Verschil

Monika van Paemel was jarenlang voorzitter van een hulporganisatie die vanuit Vlaanderen de vluchtelingen en slachtoffers van de oorlog in ex-Jougoslavië, steunde. Haar boek, 'Het Verschil' maakt een relaas van een reis naar het getroffen gebied, doorspekt met herinneringen uit haar eigen leven. In een pakkende stijl worden alle elementen van een oorlog en de vele die Europa hiervoor teisterden, verwerkt. Centraal staan de Lippizanerpaarden, de dressuurparels aan de Weense kroon, die gedurende de 20° eeuw een object tot touwtrekken zijn verworden. Lipica, waar de fokkerij is gehuisvest, is een stad in Slovenië die nu eens onder Oostenrijks, Duits, Italiaans en Joegoslavisch bewind stond. 'Nooit meer oorlog' bleek een holle leuze, nogmaals...

Tik-tak-tik-tak...

Dit stipje tijd dat
vandaag zo koel
aanvoelt en toch zo
anders lijkt dan
datzelfde dropje gisteren
of morgen, volgende week.

Het prikt een stukje steen
door in de klaagmuur
van de weke klaagmuur
in mijn hoofd.

Slinger

Na het boek van Claus (het aangenaamste was de constante wisseling van ik-figuren), terug eentje van Reve. Een verhalenbundel laat ik meestal links liggen, maar de vertellingen zijn hier zo kort dat ik wel snel doorheen het boekje geraak. 'Zondagmorgen zonder zorgen' ventileert de kwetsbare humor van Gerard.

In de marge

De Marginaliteit van de Hedendaagse Klassieke Muziek

Sedert de opkomst van de lichte muziek (jazz, pop, musical, rock & roll...) in de jaren '50, heeft de klassieke muziek het moeilijk zich te handhaven. Naar verluid beslaat deze maar 5% van het algemene muzikale aanbod. Van die 5% is een heel klein deeltje hedendaags. Onder deze hedendaagse toondichterij verstaat men muziek die door klassiek geschoolde, hedendaagse toondichters wordt vervaardigd. Als men de concertprogramma's (of die op radio en tv) erop naslaat, dan bemerkt men zelfs een grote gêne ten opzichte van muziek die 100 jaar terug werd gemaakt. Muziek van Debussy, Bartok, Prokofjev kan soms juist nog door de beugel. Waarom deze afkeer tot iets dat vandaag wordt gemaakt? Waarom die voorkeur tot een museale praktijk? Hoe komt het dat andere kunstdisciplines daar geen grote last van hebben. Hedendaagse poëzie, literatuur, schilderkunst, beeldhouwkunst of architectuur zitten volop in de lift. Is de hedendaagse klassieke muziek dan zo ver van het publiek gaan staan? Me dunkt kan ik hier twee antwoorden op geven: 1/ Muziek is de meest abstracte kunst die er bestaat. Als de luisteraar iets wil herkennen in het gegeven geordend geluid, dan moet hij de taal verstaan, dan moet hij die kunnen decoderen. De abstractie dient in zijn hersenen concreet gemaakt. Ditvereist een leerproces, een taal leert men niet op één dag. Maar daar wij nu in een snelle consumptiemaatschappij leven, waar alles licht, leuk en direct verteerbaar moet zijn, wordt iets wat tijd en moeite vraagt, opzij gezet. Wat niet direct verstaanbaar is, is waardeloos. In de 20° eeuw is de evolutie van stijl en techniek wat al te snel veranderd. Er ontstond een immense waaier aan verschillende stijlen en de dissonantie maakte al bij voorbaat een kloof tussen het publiek en de componist. In de jaren '50 is die blijven groeien. Mijns inziens probeert de jonge componist op heden die kloof te dichten. In het postmoderne tijdvak waarin we nu leven, komt de consonantie terug aan bod en wordt de verstaanbaarheid groter. Spijtig dat de avant-garde nog steeds gedoemd is tot kleine festivals waar concerten enkel en alleen hedendaagse muziek programmeren. Ik promoot concerten met een gevarieerd aanbod. het publiek kan daar tegen, onderschat de luisteraars niet. Per concert een creatie ten gehore brengen zou een must moeten zijn. Plaats Bach, Mozart, Brahms eens naast een hedendaags werk! Eens proeven van iets anders en iets nieuws, is hier de boodschap. 2/ Muziek is elitair en dat zal zo blijven. Ik geloof niet in de democratisering van klassieke concerten. Alles kan gratis gemaakt worden, concerten kunnen vol lokkertjes gezet worden of componisten kunnen aan cross-over doen. Dit alles blijkt zinloos te zijn of mossel noch vis. Klassiek muziek is van alle tijden en iets vergankelijks hieraan koppelen baadt niet. Ze zal ook steeds kleinschalig blijven. En dat siert haar ook. Dan gaat ze niet ten onder aan grootheidswaanzin of institutionalisering. Klassieke muziek is dus geen tijdelijk massaproduct dat wegwerpbaar is. Het dient gekoesterd en luisteren dient aangeleerd. Het vergt jaren en is een spel van smaak, subjectiviteit en doorzettingsvermogen! Hedendaagse componisten van klassieke muziek zullen nog wel een tijdje anonieme marginalen blijven. Maar als hun muziek als een nieuw ingrediënt in alle klassieke concerten aan bod zou kunnen komen, zal de smaak van de luisteraar na een wijl groter en rijker worden.

Wat we Spreken, Lezen en Schrijven

Nu er een klein achterhoede gevecht (wat wint er nu: muziek of de taal?) in me om gaat, krijgt taal op heden meer aandacht dan vroeger. Ik ben opgevoed tussen de noten (okker-, wal- en vooral andere) en vond taal gewoon een communicatiemiddel. Maar de laatste tijd kijk en onderzoek ik graag wat anderen ermee gedaan hebben en nog doen en wat de mogelijkheden voor mezelf zijn (gedichten, Het HemelBed, dit blogje, recencies van cd's voor het tijdschrift Ambrozijn etc.). Deze morgen hoorde ik over de radio dat er een website bestond die de betrachting heeft om Nederlandstalige teksten vanaf de Middeleeuwen tot nu te groeperen. Google probeert dit reeds voor de ganse wereld. Toch lijkt de webstek van de 'Digitale Bibliotheek van de Nederlandse Letteren' me zeer interessant.

Clausule

Na Reve (ik heb toch de verleiding niet kunnen weerstaan om nog 2 boeken van hem deze ochtend uit de bib mee te brengen), staat Hugo Claus op mijn verlanglijstje. Na het inkijken van de artikels 'in memoriam de oude meester' in Knack, kon ik niet anders dan van deze 'naast de Nobelprijs gevallen' Vlaamse schrijver, iets ter hand te nemen.

Beroemd om zijn prozaïsche poëzie, Romeinse kop en het 'Verdriet van België', (van wie ik, buiten enkele gedichten, nog niets gelezen heb - o schande!), koos ik deze morgen 'De Geruchten'. Ik zie wel welk geroezemoes er uit de bladzijden op stijgt.

Reebokje

'Het hijgend hert' van Gerard Reve is een roman die veel zegt over weinig. Een jonge dertiger gaat op zoek naar een nog rustiger plaatsje dan hij al heeft. Hij is ambtenaar, kunstschilder in zijn vrije uren en doet in zijn dromen, aan de mannenliefde. Hij koopt een stuk grond met een kazemat en ondertussen gebeurt er meer in zijn hoofd dan in de werkelijkheid. De paginanummers vind ik terug heel apart, klein maar met een lijntje erboven. Zelf heb ik vandaag voor de eerste keer een groen, gestreept hemdje aan met korte mouwen (ik voel me een klein hertje). De titel komt uit het eerste couplet van de bijbelse psalm nr. 42.

't Hijgend hert, der jacht ontkomen,
Dorst niet sterker naar 't genot
Van de frisse waterstromen,
Dan mijn ziel verlangt naar God.

Een Vrij Geluid

Op zondagmorgen probeer ik steeds (met of zonder aperitief, mooi weer of één uur meer of minder) te kijken en vooral te luisteren naar 'Vrije Geluiden' op de Nederlandse tv-zender. Uitermate goede muziek, live en zeer actueel: om er een puntje aan te zuigen. Elke week is het ook telkenmale een verrassing welk hemd de presentator aan zal hebben. Een waar genot!

Dakloos

'Een kleine filosofie van een moord' van Connie Palmen leidt me doorheen de nieuwe geloofwateren van onze prille eeuw. Hoe nep ons lot geworden is, hoe invulbaar het leven werd en hoe de leugen ons denken kan overheersen. Het woord 'vrijheid' ligt aan banden. Windbuilen (die politici mijns inziens al altijd waren) als Wilders (met zijn film 'Finta', een woord dat ook al dakloos is) en nu ook Frédéric Laloux (een PS'er die zich als staatssecretaris homeless voelde in zijn puike dienstwagen) liegen dat het geen pas meer heeft. De media wordt als vehikel gebruikt om hun propaganda naar ons etenbakje te voeren. Zich afsluiten en doen alsof we er niets mee te maken hebben, is mijn eerste reactie. Ertegen in gaan, kan een andere zijn. Ze dood zwijgen zou nog beter zijn. Het brengt een ellenlange discussie op gang, die naar nergens leidt. Vaste waarden worden dakloos...

Aan/Uit

Adriaan van Dis vertelt me in zijn boek 'De wandelaar' hoe hij omgaat met een in zijn schoot gevallen hond. In de straten van het brandende Parijs maakt hij kennis met zijn eigen onvermogen en schuldgevoel tot de mens 'sans papiers', de clochards en daklozen. De hond kan overal mee overweg en vindt bij iedereen soelaas terwijl de ik-figuur blijft aanmodderen in zichzelf en alles aan zichzelf ziet voorbij gaan, ondanks goede bedoelingen. Het boek oogt ook mooi, het lettertype nodigt uit tot lezen en vooral de prachtige paginanummers nemen een interessante plaats in. Frankrijk lijkt versuft geslagen onder de moker van het Sarkozy-Bruni-koppel. Onderuit de hamer van het euthanasie-vraagstuk geraken lijkt ook een probleem, zie de film 'Il y a longtemps que je t'aime'. Mooie verfilming van het stille gevecht in de binnenste cirkel van een euthanasiestorm, sereen gespeeld door een sublieme hoofdfiguur.

Apen

In deze paastijd werd Antwerpen voor 2 dagen aangedaan. Na een treinreis (met dat voertuig zou je er al zijn) werd het vernieuwde Centraal Station bezocht. De brandgassen van de vorige dag waren reeds vervlogen. De Meir (een ware aorta naar de oude stad) werd afgewandeld en enkele musea bezocht. Het diamantmuseum kwam als eerste aan de beurt, gevolgd door het Rubenshuis, het Mayer van den Bergh en het Etnografische Museum. Dat het de laatste woensdag van de maand was, was een meevaller. In zeer korte tijd werd een kolossaal arsenaal aan bewonderenswaardige zaken bekeken. Door de grote verfijning van vele oude kunstvoorwerpen werd de hedendaagse tijd afgedaan als onwaardig, inhoudsloos en onkundig. Voeten deden pijn van het wandelen alsook de geheugencapaciteit van de hersenen. Voldaan kon de terugreis aangevat worden. Weer thuis gekomen werd de post ingewisseld tegen wat poëzie. Het Snuisterboekje van de Lijn vroeg weer om een gedicht.

Dit Gedicht

Ik snuister graag in verloren hoekjes
zoals nu, gezocht en vindend
in deze dunne boekjes
van lijntje eeuwigheid:
troostrijk gezin op vier
wielen gedreven traagheid.

Warm omslagen
lig ik tussen broers
en zussen, dagen
van regen en wind
maken me drager van
jou, innerlijk gezwind
en lezend kind.